W kwestii pojęć związanych z tematyką odszkodowawczą często pojęcia „zadośćuczynienie” i „odszkodowanie” są używane zamiennie. Choć w języku potocznym takie uproszczenie jest akceptowalne, to jednak z punktu widzenia prawa, terminy te są odrębnymi instytucjami prawa cywilnego i oznaczają dwie zupełnie inne formy rekompensaty poniesionych szkód.
Czym zatem różni się odszkodowanie od zadośćuczynienia? Kiedy poszkodowany może ubiegać się o odszkodowanie, a w jakich sytuacjach należy mu się zadośćuczynienie?
Odszkodowanie, czyli naprawienie szkody majątkowej
Główną cechą odróżniającą odszkodowanie od zadośćuczynienia jest cel jakiemu ma dłużyć dane świadczenie. Odszkodowanie to forma świadczenia pieniężnego, którą ubezpieczyciel wypłaca w celu wyrównania szkody majątkowej odniesionej podczas nieszczęśliwego zdarzenia.
Naprawienie szkody powinno nastąpić zgodnie z wolą poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu. Najczęściej stanowi ono właśnie finansową rekompensatę uszczerbku, który powstał u osoby poszkodowanej wskutek zdarzenia wywołującego szkodę.
Kodeks cywilny nie definiuje jednoznacznie pojęcia szkody majątkowej, ale najogólniej mówiąc szkoda majątkowa to różnica między wartością początkową majątku poszkodowanego, a wartością majątku po wystąpieniu szkody.
Szkodą majątkową może być m.in. koszt naprawy uszkodzonych rzeczy, najmu pojazdu zastępczego, remontu zniszczonego mieszkania, koszty odkupienia zniszczonych rzeczy.
Warto wiedzieć, że odszkodowanie można otrzymać za uszkodzenie ciała lub pogorszenie stanu zdrowia (art. 444 § 1 k.c.). W takich sytuacjach poszkodowany ma prawo ubiegać się np. o zwrot kosztów leczenia, rehabilitacji, zakupu niezbędnych leków czy nawet transportu do placówek medycznych. Ponadto, odszkodowanie przysługuje również w przypadku znacznego pogorszenia sytuacji życiowej wynikające ze śmierci osoby najbliższej (art. 446 § 3 k.c.).
W polskim prawie odszkodowanie powinno pokryć zarówno poniesione straty (tzw. damnum emergens), jak też utracone korzyści (tzw. lucrum cessans), czyli to wszystko co poszkodowany osiągnąłby, gdyby nie doszło do zdarzenia (np. utracone dochody z powodu przebywania poszkodowanego na zwolnieniu lekarskim).
Należy jednak pamiętać o tym, że odszkodowanie nie może być wyższe od wyrządzonej szkody, jego rolą jest tylko jej wyrównanie.
Odszkodowanie dotyczy przede wszystkim sytuacji, w których roszczenia co do rekompensaty za poniesione szkody zostaną oparte o wartości rynkowe przedmiotów, aktualne koszty danych usług, a także dowody w postaci rachunków i faktur potwierdzających koszty poniesione przez proszkowanego.
Zadośćuczynienie, czyli rekompensata za krzywdę
Zadośćuczynienie jest formą pieniężnej rekompensaty szkody niemajątkowej tzw. doznanej krzywdy, która wynikła z ujemnych przeżyć poszkodowanego, takich jak cierpienia fizyczne czy psychiczne. Celem zadośćuczynienia jest ich łagodzenie, a nie jak w przypadku odszkodowania, wyrównanie powstałej szkody.
O ile więc odszkodowanie może dotyczyć zarówno szkody w mieniu, jak i na osobie, o tyle zadośćuczynienie należne jest jedynie w przypadku wyrządzenia szkody na osobie.
Podstawową funkcją zadośćuczynienia jest funkcja kompensacyjna. Pieniądze otrzymane przez poszkodowanego tytułem zadośćuczynienia mają zrekompensować mu negatywne przeżycia związane z wypadkiem.
Należy jednak pamiętać, że zadośćuczynienie ma charakter fakultatywny. Nawet spełnienie koniecznych przesłanek przewidzianych prawem nie gwarantuje automatycznie przyznania zadośćuczynienia, gdyż sąd nie jest do tego zobligowany i musi rozważyć wszystkie okoliczności danej sprawy.
Szerzej o zadośćuczynieniu pisałam na moim blogu tu Zadośćuczynienie po wypadku, i tu W jaki sposób ustala się kwotę zadośćuczynienia?
Podsumowanie
Odszkodowanie to regulacja, która dotyczy jedynie poniesionego uszczerbku o charakterze majątkowym i w odróżnieniu od zadośćuczynienia nie dotyka kwestii cierpień fizycznych i psychicznych poszkodowanego.
-
odszkodowanie za szkodę – tylko szkody o charakterze zewnętrznym (majątkowym).
-
zadośćuczynienie za krzywdę – łagodzenie cierpień o charakterze wewnętrznym (natury psychicznej).
Przykład
Pojazd A zatrzymując się przed przejściem dla pieszych zostaje uderzony przez pojazd B jadący z tyłu, na skutek niezachowania przezeń należytego odstępu. Efekt – wgnieciony tylny zderzak w samochodzie A oraz ból kręgosłupa szyjnego u kierowcy oraz pasażera czyli tzw. dystorsja. Uszkodzony zderzak uzasadnia dochodzenie roszczenia odszkodowawczego, z kolei dystorsja kręgosłupa szyjnego i inne dolegliwości bólowe – zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Jeżeli masz dodatkowe pytania, śmiało napisz do mnie.
Justyna Małek
radca prawny
***
Zadośćuczynienie po wypadku
Jednym z najbardziej popularnych roszczeń zgłaszanych przez poszkodowanych wskutek wypadków komunikacyjnych jest zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Podstawę prawną dochodzenia zadośćuczynienia w tym przypadku stanowi art. 445 k.c.
W tym wpisie postaram Ci się wyjaśnić czym właściwie jest zadośćuczynienie oraz wyjaśnić jakie czynniki należy brać pod uwagę określając odpowiednią kwotę zadośćuczynienia [czytaj dalej…]
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }